Ulga dla zatrudniających bezrobotnego w gospodarstwie domowym

Komu i na jakich zasadach przysługiwać będzie prawo do ulgi z tytułu opłacania składek na ubezpieczenia społeczne osoby zatrudnionej w gospodarstwie domowym? Jakie będą obowiązki osób prowadzących gospodarstwa domowe jako płatników?

Od 1 listopada 2005 r. będą obowiązywały przepisy uprawniające do obniżenia podatku dochodowego od osób fizycznych o poniesione i udokumentowane wydatki na opłacenie składek na ubezpieczenia społeczne bezrobotnego zatrudnionego w gospodarstwie domowym. Uprawnienie to będzie przysługiwało osobom zatrudniającym gosposie domowe lub osoby sprawujące opiekę nad dzieckiem, starszą albo chorą osobą. Wprowadzenie ulgi ma pomóc w tworzeniu nowych miejsc pracy w gospodarstwach domowych oraz pobudzać i utrwalać zainteresowanie korzystaniem z pomocy osób trzecich przy prowadzeniu takich gospodarstw. Nowa regulacja ma zachęcić do legalnego zatrudniania osób, dla których wykonywanie tego rodzaju pracy zarobkowej jest jedynym zajęciem. Intencją ustawodawcy jest, aby w przyszłości funkcjonowanie gospodarstw domowych było stałym segmentem rynku pracy.
Nowa ulga została wprowadzona do ustawy o p.d.o.f. (art. 27e ) przepisem art. 2 pkt 2 ustawy z 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 164, poz. 1366). Tą samą ustawą zostały dodane przepisy art. 61b - 61d do ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. Nr 99, poz. 1001 z późn.zm.), szczegółowo regulujące zasady wspierania zatrudniania w gospodarstwach domowych. Nowa ulga przysługiwać będzie także osobom osiągającym przychody, podlegające opodatkowaniu w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.

Prawo do ulgi

W przepisach ściśle określono kto jest osobą prowadzącą gospodarstwo domowe oraz co oznacza praca zarobkowa w gospodarstwie domowym.
Osobą prowadzącą gospodarstwo domowe jest osoba:
1) wspólnie z innymi osobami zamieszkująca i gospodarująca w takim gospodarstwie,
2) jednoosobowo prowadząca gospodarstwo domowe
- która poinformowała powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na miejsce położenia tego gospodarstwa o możliwości podjęcia przez bezrobotnego pracy zarobkowej w jej gospodarstwie domowym oraz o swoich wymaganiach warunkujących powierzenie takiej osobie pracy zarobkowej w gospodarstwie domowym lub jest stroną umowy, zawartej w tym celu z bezrobotnym.
Pracą zarobkową w gospodarstwie domowym jest wykonywanie, na rzecz osób wspólnie zamieszkujących i gospodarujących w takim gospodarstwie, czynności związanych z prowadzeniem gospodarstwa domowego lub opieką nad osobą zamieszkującą w gospodarstwie domowym. Nie jest natomiast dopuszczalne powierzanie, w ramach pracy w gospodarstwie domowym, czynności służących potrzebom działalności gospodarczej prowadzonej przez osobę zamieszkującą w gospodarstwie domowym. Powierzanie takiej pracy nie jest dopuszczalne także wtedy, gdy działalność gospodarcza wykonywana jest w lokalu położonym w takim gospodarstwie.
Ulga przysługiwała będzie osobie, która zawarła umowę z bezrobotnym. Za bezrobotnego – w myśl zmienionego art. 2 ust. 1 pkt. 2 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy - uznaje się osobę niezatrudnioną i niewykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub służbie albo innej pracy zarobkowej, albo jeżeli jest osobą niepełnosprawną, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia co najmniej w połowie tego wymiaru czasu pracy, nieuczącą się w szkole, z wyjątkiem uczącej się w szkole dla dorosłych lub przystępującej do egzaminu eksternistycznego z zakresu tej szkoły lub w szkole wyższej w systemie wieczorowym, zaocznym lub eksternistycznym, zarejestrowaną we właściwym dla miejsca zameldowania stałego lub czasowego powiatowym urzędzie pracy oraz poszukującą zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, przy spełnieniu dalszych szczegółowych przesłanek określonych w treści tego przepisu. Powiatowy urząd pracy może skierować bezrobotnego do wykonywania pracy zarobkowej w gospodarstwie domowym, jeżeli w wyniku propozycji powiatowego urzędu pracy lub z własnej inicjatywy uprzednio wyraził on gotowość podjęcia pracy zarobkowej w gospodarstwie domowym, składając oświadczenie w tej sprawie.

Warunki skorzystania z ulgi

Podstawowym warunkiem skorzystania z ulgi jest zawarcie umowy aktywizacyjnej z osobą bezrobotną w celu wykonywania pracy zarobkowej w gospodarstwie domowym.
Umowa aktywizacyjna jest to umowa o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami ustawy z 23 kwietnia 1964r. - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 z późn.zm.) stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Umowę aktywizacyjną zawiera się w formie pisemnej.
Powiatowy urząd pracy udostępnia wzór umowy aktywizacyjnej osobom prowadzącym gospodarstwo domowe oraz bezrobotnym, którzy wyrazili gotowość podjęcia pracy zarobkowej w gospodarstwie domowym.
Aby można było skorzystać z ulgi, umowa aktywizacyjna powinna trwać nieprzerwanie przez 12 miesięcy.

Przykład:
Jeśli Monika Z. zatrudni od 1 czerwca 2006r. gosposię – na zasadach określonych powyżej, z omawianej ulgi będzie ona mogła skorzystać dopiero przy rozliczeniu za 2007r.

Przepisy zabraniają ponadto:
1) pozostawania bezrobotnego stroną więcej niż jednej umowy aktywizacyjnej;
2) zawarcia umowy aktywizacyjnej między osobami pozostającymi ze sobą w stosunku pokrewieństwa do drugiego stopnia lub powinowactwa do drugiego stopnia.

Przykład:
Matka nie może zawrzeć z własną córką umowy aktywizacyjnej o sprawowanie opieki i odwrotnie - córka nie może zatrudnić swojej matki jako pomocy domowej.

Zawarcie umowy należy zgłosić do powiatowego urzędu pracy właściwego dla miejsca zamieszkania lub pobytu bezrobotnego (do zgłoszenia dołącza się kopię zawartej umowy). Zgłoszenia dokonuje osoba prowadząca gospodarstwo domowe, która zawarła taką umowę. Powiatowy urząd pracy prowadzi rejestr umów aktywizacyjnych.
Warunkiem skorzystania z ulgi podatkowej jest posiadanie zaświadczenia z powiatowego urzędu pracy potwierdzającego fakt zawarcia umowy aktywizacyjnej. W związku z tym powiatowy urząd pracy wydaje osobie prowadzącej gospodarstwo domowe, która zawarła umowę aktywizacyjną, zaświadczenie potwierdzające zarejestrowanie tej umowy w celu udokumentowania uprawnień do odliczenia od podatku.

Warto wiedzieć:
Przepisy wprowadzające nową ulgę do ustawy o p.d.o.f. będą obowiązywały od 1 listopada 2005r. Natomiast przepisy art. 61b-61d ustawy z 20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. Nr 99, poz. 1001 z póżn.zm.), regulujące zasady wspierania zatrudniania bezrobotnych w gospodarstwach domowych, wejdą w życie dopiero 1 stycznia 2006r. W tej sytuacji zachodzi wątpliwość czy umowy aktywizacyjne mogą być rejestrowane od 1 listopada 2005r., czy od 1 stycznia 2006r.

Warunkiem skorzystania z ulgi jest oczywiście także poniesienie z własnych środków wydatków na opłacenie składek na ubezpieczenia społeczne osobę zatrudnionej w ramach umowy aktywizacyjnej, określonych w ustawie z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Odliczenie od podatku

Ulga polega na możliwości odliczenia od podatku wydatków poniesionych przez osobę prowadzącą gospodarstwo domowe z tytułu opłacenia z własnych środków składek na ubezpieczenia społeczne osoby zatrudnionej.
Odliczenia dokonuje się w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym upłynął wymagany nieprzerwany okres trwania umowy aktywizacyjnej (12 miesięcy). Po raz pierwszy będzie można zatem obniżyć podatek o wydatki na opłacenie składek na ubezpieczenia społeczne osoby zatrudnionej w zeznaniu rocznym składanym za 2006r., to jest do 30 kwietnia 2007r.
Odliczenie stosuje się, jeżeli wydatki na ubezpieczenia społeczne:
zostały udokumentowane dowodami stwierdzającymi ich poniesienie,
nie zostały odliczone na podstawie ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym.
W praktyce dowodami stwierdzającymi poniesienie wydatków na ubezpieczenia społeczne są wyciągi bankowe lub dowody opłat pocztowych.

Zasady poboru zaliczek

W dodanym art. 35a ustawy o p.d.o.f. określone zostały zasady obliczania i przekazywania zaliczek na podatek przez osobę prowadzącą gospodarstwo domowe, zatrudniającą bezrobotnego na podstawie umowy aktywizacyjnej.
Osoba prowadząca gospodarstwo domowe jest obowiązana, jako płatnik, do poboru miesięcznej zaliczki na podatek dochodowy w wysokości 19% należności wynikającej z umowy aktywizacyjnej.
Przy obliczaniu zaliczki uwzględnia się:
1) koszty uzyskania przychodu w wysokości 20% uzyskanego przychodu, o których mowa w art. 22 ust. 9 pkt 4 ustawy o p.d.o.f.,
2)składki na ubezpieczenia społeczne, potrącone w danym miesiącu, zgodnie z przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych.
Tak obliczoną zaliczkę zmniejsza się ponadto o kwotę:
1) o której mowa w art. 32 ust. 3 ustawy o p.d.o.f., to jest o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, określonej w pierwszym przedziale obowiązującej skali podatkowej,
2) składki na ubezpieczenie zdrowotne, pobranej w danym miesiącu zgodnie z przepisami o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, z zastrzeżeniem art. 27b ust. 1 pkt 2 i ust. 2 ustawy o p.d.o.f.
Kwoty pobranych zaliczek na podatek płatnik przekazuje w terminie do dnia 20 miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano zaliczki, na rachunek urzędu skarbowego, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania płatnika, przesyłając równocześnie deklarację według ustalonego wzoru.
W terminie do końca lutego roku następującego po roku podatkowym płatnik jest ponadto obowiązany przesłać podatnikowi oraz do urzędu skarbowego, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania podatnika - imienną informację o wysokości przychodu, sporządzoną według ustalonego wzoru.
Wzory właściwych deklaracji oraz imiennych informacji określi w drodze rozporządzenia Minister Finansów.

Podstawa prawna: ustawa z 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz.U. Nr 14, poz. 176 z późn.zm.), ustawa z 20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. Nr 99, poz. 1001 z póżn.zm.), ustawa z 28 lipca 2005r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 164, poz. 1366)